S.O.S για το δημογραφικό – Oι δείκτες επιδεινώνονται και οι πιθανές συνέπειες

O πληθυσμός της Ελλάδας υποχώρησε το 2023 στα επίπεδα του 1992, κατέγραψε μείωση για 12η διαδοχική χρονιά και έφερε τη χώρα ακόμη χαμηλότερα στην κατάταξη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, καθώς Βέλγιο, Πορτογαλία, αλλά και Σουηδία αριθμούν περισσότερους κατοίκους.

O συναγερμός για το δημογραφικό ηχεί ασταμάτητα, καθώς όλοι οι δείκτες επιδεινώνονται. Η Ελλάδα έπεσε στη 13η θέση της Ευρώπης με βάση τον πληθυσμό της, ενώ πριν από την είσοδο στη μνημονιακή περίοδο φιγουράριζε στη 10η θέση. Είναι μια εξέλιξη που θα «χτυπήσει» σε όλα τα βασικά οικονομικά μέτωπα:

Στο ασφαλιστικό, καθώς η δαπάνη για την καταβολή των συντάξεων θα μεγαλώνει ολοένα και περισσότερο λόγω της γήρανσης τη στιγμή που η συμμετοχή του κρατικού προϋπολογισμού θα «φουσκώνει» λόγω της μείωσης των εσόδων από τις ασφαλιστικές εισφορές.

Στην αγορά εργασίας, όπου η κάλυψη των καταγεγραμμένων αναγκών για τη λειτουργία των επιχειρήσεων θα γίνεται ολοένα και δυσκολότερη από ένα εργατικό δυναμικό η μέση ηλικία του οποίου θα γίνεται ολοένα και μεγαλύτερη.

Ακόμη και στα φορολογικά έσοδα του κρατικού προϋπολογισμού, καθώς η μείωση του αριθμού των εργαζομένων «χτυπά» και στον φόρο εισοδήματος και στην έμμεση φορολογία.

Η εκτίμηση της Eurostat φέρνει τον πληθυσμό της Ελλάδας για το 2023 κάτω από τα 10,4 εκατομμύρια, με τη μείωση να ξεπερνά τους 700.000 ανθρώπους από το 2011 μέχρι σήμερα. Η… κατρακύλα ξεκίνησε τη συγκεκριμένη χρονιά, ουσιαστικά με την είσοδο της χώρας στα μνημόνια. Το 2011 ήταν και η πρώτη χρονιά κατά την οποία οι θάνατοι άρχισαν να ξεπερνούν τις γεννήσεις, με αποτέλεσμα τη συνεχή μείωση του πληθυσμού. Η δε εγκατάλειψη της χώρας από τους νέους (το λεγόμενο brain drain) επέτεινε ένα ήδη υπαρκτό πρόβλημα. Το δημογραφικό δεν είναι ένα αποκλειστικά ελληνικό πρόβλημα. Είναι ευρωπαϊκό και παγκόσμιο. Τα στοιχεία, όμως, δείχνουν ότι η Ελλάδα το αντιμετωπίζει σε μεγαλύτερο βαθμό σε σχέση με άλλες χώρες και λόγω της «χαμένης» 10ετίας των μνημονίων.

Ø Οι συνέπειες

Έχουμε αναφερθεί με αρθρογραφία μας ότι όλα αυτά θα έχουν συνέπειες. Σε αύξηση στα όρια ηλικίας κατά τέσσερα έτη έχει προαναγγείλει η έκθεση του ΟΟΣΑ ότι θα αναγκαστεί να προβεί η Ελλάδα για τους νέους εργαζόμενους που εισέρχονται τώρα στην αγορά εργασίας. Αιτία είναι η σύνδεση που έχει ήδη πραγματοποιηθεί στα όρια ηλικίας με το προσδόκιμο ζωής.

Στην έκθεση του Οργανισμού για την Οικονομική Συνεργασία και Ανάπτυξη, που αξιοποιεί στοιχεία του 2022, τονίζεται ότι τα 62 έτη με 40 χρόνια ασφάλισης, που είναι το πρώτο όριο συνταξιοδότησης, είναι πιθανό να αυξηθούν στα 66 έτη για καταβολή πλήρους σύνταξης. Αν και δεν γίνεται συγκεκριμένη αναφορά στο γενικό όριο ηλικίας που είναι τα 67 έτη, εντούτοις γίνεται αντιληπτό πως σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο δεν μπορεί να αποκλειστεί και εκεί ανάλογη αύξηση ορίων. Αν βέβαια συμβεί κάτι τέτοιο, τότε το γενικό όριο θα ανέλθει στα 71 έτη, από τα 67 που είναι σήμερα.

Όλα αυτά, παρά τις περί του αντιθέτου διαβεβαιώσεις από την πλευρά της πολιτικής ηγεσίας του υπουργείου Εργασίας, ότι για την επόμενη τριετία δεν τίθεται θέμα αύξησης των ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης.

Τι γίνεται όμως μετά;

Bάσει του νόμου (ν.3863/10) τα όρια ηλικίας συνταξιοδότησης επανακαθορίζονται κάθε τριετία με βάση τη μεταβολή του προσδόκιμου της επιβίωσης του πληθυσμού, με σημείο αναφοράς την ηλικία των 65 ετών.

Όμως, επειδή κατά την προηγούμενη περίοδο ήταν πολύ μικρή η μεταβολή του προσδόκιμου ζωής στα 65, δεν προβλέπεται καμία μεταβολή των ορίων συνταξιοδότησης κατά την επόμενη τριετία.

Στην έκθεση του ΟΟΣΑ υπογραμμίζεται η ανάγκη να αυξηθούν τα όρια ηλικίας και σε άλλες χώρες, που έχουν πραγματοποιήσει σύνδεση με το προσδόκιμο ζωής. Πλήρη σύνδεση, πάντως, έχουν μόνο η Ελλάδα, η Δανία, η Εσθονία, η Ιταλία και η Σλοβακία.

Συμπέρασμα: Ο νόμος για τον προσδιορισμό των ορίων συνταξιοδότησης (ν.3863/2010) προβλέπει ότι από το 2024 και μετά, τα όρια ηλικίας συνταξιοδότησης ανακαθορίζονται ανά τριετία, με βάση τη μεταβολή του προσδόκιμου της επιβίωσης, με σημείο αναφοράς την ηλικία των 65 ετών. Λόγω του ότι κατά την προηγούμενη περίοδο αναφοράς η μεταβολή του προσδόκιμου της επιβίωσης στα 65 ήταν πολύ μικρή, δεν προβλέπεται καμία μεταβολή των ορίων συνταξιοδότησης κατά την επόμενη τριετία.

Η όποια επανεξέταση, σε σχέση με το προσδόκιμο ζωής της χώρας, θα πραγματοποιηθεί από το 2027 και μετά, όπως προβλέπει η ασφαλιστική νομοθεσία. Σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο, υπάρχει πάντα ο κίνδυνος αύξησης των ορίων ηλικίας, αν διαπιστωθεί στην πράξη ότι προκύπτει πρόβλημα λειτουργίας του ασφαλιστικού συστήματος.

Για να συμβεί κάτι τέτοιο θα πρέπει να υπάρξει σχετική αναλογιστική μελέτη, η οποία θα πρέπει να αξιολογηθεί από ειδικούς της Κοινωνικής Ασφάλισης και να αναλυθούν μια σειρά από δεδομένα, όπως είναι και το δημογραφικό πρόβλημα της χώρας. Σήμερα, τα όρια ηλικίας έχουν κλειδώσει σε δύο βασικές κατηγορίες:

→ οι εργαζόμενοι μπορούν να συνταξιοδοτηθούν είτε στα 62 έτη, με την προϋπόθεση όμως ότι θα έχουν συμπληρώσει 40 έτη ασφάλισης (12.000 ένσημα)

→ είτε στα 67 έτη, με συμπληρωμένη απλώς μια 15ετία (4.500 ένσημα).

Φυσικά όλα αυτά αφορούν το απώτερο μέλλον.

Τα συμπεράσματα δικά σας….

Παναγιώτης Ράγγος-Λογιστής Φοροτεχνικός Α΄ Τάξης

Ακολουθήστε το στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.